''Γιατί να κάνω μελέτη υπολογισμού σύνταξης;''
Σε αυτό το άρθρο θα δούμε
- Ποιο ήταν το βασικό ερώτημα των ασφαλισμένων μέχρι τα προηγούμενα χρόνια
- Τι μπορεί να προσφέρει μια σωστή μελέτη υπολογισμού σύνταξης
- Γιατί και κατά πόσο είναι χρήσιμη
- Τι δυνατότητες υπάρχουν ανά ηλικία
Η μελέτη συνταξιοδότησης, δηλαδή η επαγγελματική, λεπτομερής και τεκμηριωμένη αποτύπωση της πορείας του εργαζόμενου μέχρι τη σύνταξη (αλλά και μετά τη σύνταξη) απαντάει σε δύο βασικά ερωτήματα:
Α: ''Πότε βγαίνω στη σύνταξη και πως μπορώ να βγω νωρίτερα;''
Β: ''Πόσα θα πάρω και πως μπορώ να πάρω περισσότερα;''
Η μορφή και το περιεχόμενο μια τέτοιας εργασίας δεν ήταν πάντα σταθερά αλλά βλέπουμε μια σημαντική διαφοροποίηση χρόνο με το χρόνο.
Τι γινόταν μέχρι - σχετικά- πρόσφατα
Το πρώτο σκέλος είναι αυτό που λέμε ''θεμελίωση και προϋποθέσεις''. Είναι δηλαδή το νομικό κομμάτι της υπόθεσης, το οποίο επεξηγεί και τεκμηριώνει εάν ο ασφαλισμένος μπορεί να συνταξιοδοτηθεί και σε ποια ηλικία.
Μέχρι πριν μερικά χρόνια, και κυρίως λόγω της πολυπλοκότητας του Ελληνικού συστήματος με τις αμέτρητες νομολογίες και εγκυκλίους, αυτό ήταν και το βασικό που εξέταζαν οι ασφαλισμένοι.
Και αυτό σε συνεργασία κυρίως με επαγγελματίες νομικούς - με τη γενική και αόριστη ονομασία ''εργατολόγους''.
Δυστυχώς όμως ο πήχης των απαιτήσεων από τους ασφαλισμένους ήταν αρκετά χαμηλός.
Οι περισσότεροι δυνητικοί συνταξιούχοι αρκούνταν σε ένα γρήγορο ραντεβού στο οποίο γινόταν ένα πρόχειρο άθροισμα ημερών, μια δυσνόητη προφορική αναφορά σε ''μεταβατικά όρια'', ''πίνακες'' , ''θεμελίωση-κατοχύρωση'' κτλ και στη συνέχεια κατέβαλλαν το αντίτιμο της υπηρεσίας, ευχαριστημένοι γιατί ''πήγαν στον Χ Ψ τάδε'', του οποίου την αυθεντία έχει επιβεβαιώσει και η τηλεόραση.
Οι πιο τυχεροί δε, έπαιρναν και μια ''μελέτη'', αποτελούμενη από 1-1,5 σελίδα Α4, όπου το 90% του κειμένου είναι γενικόλογη συρραφή εγκυκλίων, γραμμένη με την πιο κοινή γραμματοσειρά του WORD (συνήθως Times New Roman) και πλήρως αδύνατο να την κατανοήσει ο μέσος εργαζόμενος.
Για πραγματικό υπολογισμό σύνταξης ούτε λόγος.
Μια γενικόλογη αναφορά ''στο περίπου'' και πάντα με βάση αποφάσεις άλλων συναφών ασφαλισμένων
Το ενδιαφέρον μετατοπίζεται
Με την ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων στον ΕΦΚΑ, και την ολοκλήρωση της μεταβατικής περιόδου με όλα τα όρια ηλικίας να τείνουν να εξισώνονται, η ανάγκη για εξειδικευμένη ερμηνεία της νομοθεσίας και των προϋποθέσεων συνταξιοδότησης μειώνεται ραγδαία.
Όχι γιατί απαξιώνεται μια τόσο σοβαρή και υπεύθυνη εργασία όπως του νομικού-δικηγόρου, αλλά γιατί - πολύ απλά- η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που μπορούσαν να εκμεταλλευτούν κάποιο ''παραθυράκι'' για σύνταξη νωρίτερα έχουν ήδη συνταξιοδοτηθεί πλέον.
Πόσες μητέρες ανηλίκου με 5500 ένσημα το 2010 και γεννημένες πριν το 1965-1966 έχουν μείνει να εργάζονται;
Πόσοι ασφαλισμένοι είχαν 10800 ένσημα το 2011 και δουλεύουν ακόμα;
Σαφώς και είναι απαραίτητη η νομική καθοδήγηση σε πολλά θέματα που αφορούν την εργασία και τη συνταξιοδότηση (χηρεία-αναπηρία, εξαγορές, οφειλές κτλ), όμως τα βασικά όρια ηλικίας και προϋποθέσεις για τη μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου είναι γνωστά.
Αυτό που δεν είναι γνωστό καθώς είναι πλήρως εξατομικευμένο είναι το ποσό που θα λάβουν - ή που πρέπει να λάβουν - οι ασφαλισμένοι κατά τη συνταξιοδότηση.
Και αυτό γιατί το ''πες μου στο περίπου'' που κυριαρχούσε σαν έκφραση για γραφεία των ''εργατολόγων'' έχει μια σειρά από οικονομικές προεκτάσεις και συνέπειες που δεν επιτρέπουν σε πολλούς πλέον να είναι αδιάφοροι.
Ξεκάθαρες οικονομικές αποφάσεις
Με δεδομένο ότι οι 7 στους 10 ασφαλισμένους γνωρίζουν ότι θα συνταξιοδοτηθούν από τα 62 και μετά (στην καλύτερη περίπτωση), μια μελέτη συνταξιοδότησης αρχίζει να μοιάζει περισσότερο με ένα προσωπικό ''business plan''.
Ο λόγος είναι ότι μέχρι την ηλικία συνταξιοδότησης θα επενδυθεί χρόνος, κόπος και χρήματα, και πρέπει όλα αυτά να αποφέρουν τη βέλτιστη δυνατή απόδοση.
Για να παρθούν όμως οι σωστές αποφάσεις πρέπει να γίνει μια τεκμηριωμένη εργασία που να απαντά σε κάποια - ή όλες δυνητικά - τις παρακάτω βασικές ανάγκες:
Α. Οικονομικός προγραμματισμός και προβλέψεις
Ίσως δεν ξεκάθαρο με την πρώτη ματιά, αλλά η σύνταξη γήρατος αποτελεί για πάρα πολλούς το μοναδικό εισόδημα που θα λαμβάνουν, όταν δεν θα έχουν πλέον τις σωματικές και ψυχικές δυνάμεις να εργάζονται. Πράγμα το οποίο θα συμβεί σε όλους αργότερα ή νωρίτερα.
Και εάν το δούμε ακόμα πιο σοβαρά, η σύνταξη δεν στηρίζει μόνο τον συνταξιούχο τον ίδιο, αλλά είναι σημαντικό βοήθημα ακόμα και για τα παιδιά και τα εγγόνια του.
Πως μπορεί ,λοιπόν, κάποιος να θεωρεί ''περιττό'' το να γνωρίζει ποιο θα είναι το μελλοντικό του βιοτικό επίπεδο και το πως και εάν θα μπορεί να καλύψει τις βασικές του υποχρεώσεις και ανάγκες;
Η εποχή όπου μπορούσε κάποιος να ξέρει τι να περιμένει, με βάση το τι πήρε ο γνωστός του και ο συνάδελφός του έχει περάσει.
Φράσεις του τύπου ''μπήκαμε μαζί'', ''είμαστε στο ίδιο μισθολογικό κλιμάκιο'', ''παίρνουμε τα ίδια'' μπορούν να γίνουν έως και επικίνδυνες, καθώς καθησυχάζουν πολλούς και τους αφήνουν να πιστεύουν πως έχουν μια ρεαλιστική άποψη και για τη δική τους συνταξιοδότηση.
Εάν, όμως, υπάρξει μια τεκμηριωμένη εικόνα για το μελλοντικό ποσό σύνταξης, τότε και μόνο τότε είναι ασφαλές να λαμβάνονται οι όποιες αποφάσεις αφορούν την ηλικία των 60,62 και άνω (διαφορετικές επενδύσεις, αποπληρωμή δανείου, ιδιωτική ασφάλιση κτλ).
Β. Βελτιωτικές κινήσεις και αποφυγή περιττών εξόδων
Εφόσον υπάρξει η απαραίτητη κατανόηση και εμβάθυνση στον τρόπο λειτουργίας του ασφαλιστικού συστήματος, ένας επαγγελματίας των συντάξεων μπορεί να προτείνει κάποιες κινήσεις που θα δώσουν τη μεγαλύτερη δυνατή σύνταξη με βάση τις εισφορές που θα καταβληθούν.
Και όχι απαραίτητα ένα μεγαλύτερο ποσό σύνταξης ονομαστικά, αλλά μια συνολική εκτίμηση των εσόδων του συνταξιούχου στο προσδόκιμο της ζωής του.
Πολύ χαρακτηριστικές ερωτήσεις (ή αλλιώς ''σενάρια'' ) που απαιτούν ατομικό υπολογισμό είναι
- συμφέρει η εξαγορά πλασματικών;
- αξίζει να αλλάξω ασφαλιστική κλάση στον ΕΦΚΑ;
- με συμφέρουν οι κοινές διατάξεις ή οι διατάξεις των Βαρέων κ Ανθυγιεινών;
- τι διαφορά θα έχει εάν αλλάξει ο μισθός μου;
- να βγω στη σύνταξη τώρα ή να περιμένω 1-2 χρόνια;
- να πάρω την εθελούσια από την τράπεζα ή να παραμείνω;
- τι τρόπο εργασίας να επιλέξω; Μισθωτός ή Ελ. επαγγελματίας; Και με τι μισθό και κλάση;
- τι να περιμένω από την παράλληλη ασφάλιση που είχα (ΙΚΑ και ΟΑΕΕ);
- πόσα θα είναι τα καθαρά που θα λαμβάνω μετά από φόρους και κρατήσεις;
Σε τέτοιες ερωτήσεις, ακόμα και ο πιο καλοπροαίρετος επαγγελματίας δεν μπορεί να απαντήσει γενικόλογα (και δωρεάν όπως πολλοί ιδιώτες ζητούν - απαιτούν) χωρίς να αναγκαστεί να υπολογίσει συγκεκριμένα τι ισχύει για τον κάθε ασφαλισμένο.
Γ. Έλεγχος για τυχόν λάθη στις αποφάσεις
Το να γνωρίζει ο ασφαλισμένος τι να περιμένει, τον καθιστά αυτόματα ικανό να ανταπεξέλθει σωστά σε περιπτώσεις όπου ο ΕΦΚΑ υπολογίσει λανθασμένο ποσό σύνταξης.
Δυστυχώς, ένα σημαντικό ποσοστό συνταξιοδοτικών αποφάσεων έχει λάθη τα οποία μεν μπορεί να διορθωθούν σε μελλοντικό επανέλεγχο (fast track), αλλά κανένας ασφαλισμένος με λανθασμένη απόφαση δεν θα σταθεί με σταυρωμένα χέρια να περιμένει αυτόν τον επανέλεγχο.
Αναγκαστικά θα πρέπει να προχωρήσει σε ένσταση, μόνος του ή σε συνεργασία με κάποιον επαγγελματία.
Και όχι φυσικά σε ένσταση γιατί απλά ''φαίνονται λίγα'', αλλά γιατί με βάση τη μελέτη που του έχει γίνει μπορεί να εντοπίσει τις αποκλίσεις και να συντάξει ένα σωστό και τεκμηριωμένο αίτημα.
Κάτι τέτοιο με έναν πρόχειρο αρχικό υπολογισμό ''στο περίπου'' και χωρίς τεκμηρίωση δεν μπορεί γίνει.
Αυτό γιατί μια εκτίμηση του τύπου ''από 1.000€ μέχρι 1.100€ '' καθησυχάζει έναν συνταξιούχο που πήρε 1.020€ και όλοι φαίνονται ευχαριστημένοι.
Τι γίνεται όμως εάν το σωστό ποσό έπρεπε να είναι 1.090€, δηλαδή μια διαφορά 70€ επί 12 μήνες = 840€ το χρόνο, και αυτό φανεί 6 μήνες μετά τη συνταξιοδότηση, όταν θα έχει περάσει και το περιθώριο των ενστάσεων;
Μπορεί κάποιος σήμερα να πει ότι δεν τον νοιάζει αν χάνει 50-60-100€ από τη σύνταξή του ενώ τα δικαιούται;
Η καταλληλότερη ηλικία
Εάν πρέπει να διαλέξουμε μόνο μία ηλικία που συνολικά είναι καλή για πλήρη συνταξιοδοτική μελέτη, αυτή είναι γύρω στα 55 έτη του ασφαλισμένου.
Αυτό γιατί και πλησιάζει στη συνταξιοδότηση, επομένως δεν αναμένει ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις στο πλάνο του, αλλά και την ίδια στιγμή έχει περιθώριο να κάνει κινήσεις που θα επηρεάσουν το τελικό ποσό σύνταξης (εξαγορά, αλλαγή κλάσης στον ΕΦΚΑ, επιπλέον βαρέα ένσημα ή όχι, εργασία στο εξωτερικό κ.α.).
Να πούμε όμως ότι μια καλή προεργασία μπορεί να διορθώσει και ζητήματα με τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, όπως είναι ο ασφαλιστικός δεσμός για μειωμένη σύνταξη, τα χαμένα ένσημα κτλ.
Η αμέσως καλύτερη ηλικία είναι 1-2 χρόνια πριν τη σύνταξη, δηλαδή συνήθως γύρω στα 60.
Εδώ οι δυνατότητες παρέμβασης μειώνονται, καθώς δεν υπάρχουν πολλά χρόνια ακόμα για να φανεί η επίδρασή τους, αλλά πλέον ο ασφαλισμένος μπορεί να έχει σαφή εικόνα για το πότε και πόσα θα λάβει κατά τη συνταξιοδότηση. Μπορεί να υπολογίσει επίσης και τις όποιες μικροδιαφορές θα προκύψουν από τις αυξήσεις λόγω πληθωρισμού και ανάπτυξης.
Τέλος, μια καλή στιγμή είναι και το όταν παραλάβει την απόφαση συνταξιοδότησης.
Εδώ μιλάμε για έλεγχο απόφασης, που είναι στην ουσία μια κανονική μελέτη - χωρίς μελλοντικά σενάρια - και αντιπαραβολή των αποτελεσμάτων με τα στοιχεία της συνταξιοδοτικής πράξης. Ο έγκαιρος έλεγχος της απόφασης είναι εξαιρετικά ωφέλιμος, ανεξαρτήτως αποτελέσματος.
Εάν η απόφαση αδικεί τον ασφαλισμένο, τότε μπορεί να κάνει ένσταση έγκαιρα και σωστά.
Εάν τον ευνοεί (γίνονται και αυτά) τότε θα είναι προετοιμασμένος για μελλοντική επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών.
Εάν όλα είναι σωστά, τότε απλά συνεχίζει τη ζωή του χωρίς να προβληματίζεται για το εάν τον αδίκησαν και εάν έπρεπε να πάρει περισσότερα σαν τον ''γνωστό του που είχαν πάνω κάτω τα ίδια χρόνια και πήρε 110€ παραπάνω''.
''Χρειάζεται να πάει κάποιος σε επαγγελματία με το πρόγραμμά σας''
Το Syntaksi Pro είναι απλά ένα εργαλείο που θα βοηθήσει τον επαγγελματία που ξέρει τι να κάνει να το κάνει πιο γρήγορα και αποτελεσματικά.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αξιόλογοι ειδικοί των συντάξεων που μπορούν να δώσουν μια σωστή απάντηση χρησιμοποιώντας EXCEL ή ακόμα και υπολογιστή τσέπης.
Ο στόχος είναι να κατανοήσουμε όλοι τη σημασία που έχει να βρούμε σωστούς επαγγελματίες που να μην ξέρουν μόνο το νομικό σκέλος, αλλά και να μπορούν να δώσουν ένα μαθηματικό αποτέλεσμα που θα οδηγήσει σε σωστές και τεκμηριωμένες αποφάσεις που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον μας.